EnglıshHemen bizimle birlikte
mükemmel projeler
oluşturmaya başla!
Proje Başlat 
Her birimiz duygularımız ile beraber hayata başlar ve ilerleyen zamanlarımızda duygularımız ile alakalı pek çok şey düşünür, konuşur ve gündelik hayatımızdan kararlarımıza dek her alanda duygularımızı hayatımızın içine dahil ederiz. Duygularımızın tam olarak anlamını çözemediğimiz durumlarda çoğunlukla ‘iyi’ ya da ‘kötü’ hissettiğimizi belirtip geçeriz. Duygu terimi kelime anlamı olarak incelendiğinde belirli nesne olay ya da kişiler tarafından insana ait iç dünyada uyandırılan izlenim olarak tanımlıdır. William James, Bernice Lazarus gibi pek çok başarılı psikolog duygular konusunda faklı bakış açıları ve sistematik açıklamalar geliştirdi. Robert Plutchik tarafından geliştirilen duygu çarkıfeleği de bu yaklaşım ve açıklamalara ünlü bir örnek olarak ortaya çıkmıştır.
Plutchik biyolojik süreçler konusunda yaptığı uyarlamalarında duygu dizilimleri, benzerlik ve farklılıkları konularına göre bir ilişkisel çember hazırladı. Ürettiği çemberde duyguları 8 kategoride sınıflandırarak geride kalan duyguları da bu temelde baz aldığı 8 ana kategori altında kombinasyonlarla oluşturdu. 8 ana duyguyu üçerli seviyede gruplandırarak bir çarkıfelek oluşturdu. Her bir yaprak üzerinde her bir duygunun 3 farklı seviyesi yer aldı.
Plutchik’in duygu çarkıfeleği çalışmasında 8 kategori var. Bunlar sevinç, güven, korku, şaşkınlık, üzüntü, tiksinme, öfke ve beklenti olarak tanımlı. Çarkıfelek oluşumunda da bu temel 8 duygunun 3 seviyesini belirtti.
Oluşturduğu yapıda her yaprağın en dışında kalan kısmı; o duygunun en ılıman seviyesini işaret etti. Sükunet; sevinç duygusunun en ılıman hali. Yaprağın ortasında temel duygu seviyelerini tespit etti. En içerde kalan kısımları o duyguya ait en yoğun hali işaret edecek şekilde tasarladı. Coşkunluk; sevinç duygunun en yoğun olan hali.
Yaprakların zıt konumlandırılması ile de duyguların zıtlıkları ortaya çıkarıldı Plutchik tarafından. Dikkat dağılması; ilginin zıttı. Deneyimler değerlendirildiğinde makul bir sınıflandırma olduğu açıkça görüldü duygu çarkıfeleği yaklaşımının.
Duygu çarkıfeleği üzerinde yaprakların aralarında kalan duygular için arada kalınan iki yaprağın birleşimi ile sınıflandırma yaptı Plutchik. Plutchik İkililer adını verdiği bu birleşimlerinden bir örnek verecek olursak; sevinç ve güvenin arasında kalan aşk.
Çarkıfeleği daha da karmaşık versiyonlara geliştirerek duyguların ana fikirlerine göre de bir sınıflandırma daha oluşturdu. Bu çalışmada 1. Kategoride yer alanlara insani duygular, 2. Kategoride olanlara ise zıt duygular olarak tanımlama yaptı.
Beklenti + sevinç = optimizm
Beklenti + güven = umut
Beklenti + korku = telaş
Sevinç + güven= aşk
Sevinç + korku = suçluluk
Sevinç + sürpriz = haz
Güven + korku = teslimiyet
Güven + sürpriz = merak
Güven + üzüntü = içlilik
Korku + sürpriz = hayranlık
Korku + üzüntü = umutsuzluk
Korku + tiksinme = utanç
Sürpriz + üzüntü = onaylamama
Sürpriz + tiksinme = inanamama
Sürpriz + öfke = hiddet
Üzüntü + tiksinme = pişmanlık
Üzüntü + beklenti = kıskançlık
Tiksinme + öfke = aşağılama
Tiksinme + beklenti = kin
Tiksinme + sevinç = marazilik
Öfke + beklenti = sinirlilik
Öfke + sevinç = kibirlilik
Öfke + güven = baskınlık
Duygulara yönelik tasarım yani UX topluluğu içerisinde çok kullanılan terimlerin arasındadır. Kullanıcı duygularını baz alan tasarımlarda sadece belirlenen ihtiyaçlara yanıt aranmasından daha fazlası yapılır ve daha üst düzeylerde kullanıcı deneyimi sağlar.
Duyguların anlaşılmasının temel yollarından olan Plutchik’in Duygu Çarkı ürünlerin tasarlanma aşamasında kullanıcılara daha iyi seviyede deneyimler sunulmasına yaramaktadır. Robert plutchik duygusal yönde olan araştırmaları ile bir düşünce lideri konumuna geldi. 2006 yılında vefat eden psikolog 15 kitap, 300’e yakın makale ve 45 duygusal araştırma makalesi yazdı.
Plutchik duyguları 1. Duygu ve onlara yanıt olarak ortaya çıkan duygular olarak sınıflandırma konusunda yardımcı olacak olan psiko-evrimsel duygu teorisi üzerinde çalışarak bu teoriyi tasarladı. 1. Sınıfta olan duyguların evrimsel gelişme ile oluştuğu ve bu çeşit duygulara verilen yanıtların maksimum yaşama olasılığını sunduğunu savundu.
Teoriye göre; duygular bütün canlı türlerinin bütün evrimsel aşamalarında yer alır. Sadece insanlarda uygulanmaz. Farklı çeşitlerde ve birbirlerinden farklı olarak evrimleşirler. Duygularda hedef çevre ile başa çıkabilmektir. Evrimsel hayatta kalma iç güdüsüne hizmet ederler. 8 temel duygu dışında kalan her bir duygu 8 duygunun kombinasyonudur. Her birincil duygunun kutupsal olarak zıttı bulunmaktadır. Benzerlik dereceleri baz alınarak duygular değişebilir, farklı yoğunluk dereceleri ile var olurlar.
Duygular konusunda teorik araştırmalar neticesinde tasarlanan çark ve çarkın baz aldığı teorş duygular konusunda pek çok şeyi açıklarken insan hayatının anlamlandırılması konusunda da yardımcı olmakta. Plutchik teorisi baz alınarak duyguların kombinasyonları ve zıtlıklarının anlamlandırılması önem kazandı. Bahsedilen duygulara ait tezatlıkların anlaşılması ve nüansların çözülmesi amacıyla geliştirilen duygu çarkı, 2 ve 3 boyutlu modeller şeklinde tasarlandırlar.
İlk olarak 1980 senesinde tamamlanan duygu çarkı modellemelerinde 3D boyutlu koni şeklinde duygu modeli ile duygu çarkının somutlaştırılması gerçekleştirildi.